Άγχος είναι το δυσάρεστο αίσθημα "επικείμενου κινδύνου ήαπειλής ή ανασφάλειας" :
1. είτε δικαιολογημένα απο τις περιστάσεις (με κλασσικό το Άγχος στις εξετάσεις),
2. είτε απροσδιόριστης ή ασαφούς ενδοψυχικής προέλευσης (οπότε μιλούμε για τη νόσο Αγχώδης Διαταραχή - που ονομάζαμε παλαιότερα με τον γενικότερο αλλά ασαφέστερο όρο: Αγχώδης Νεύρωση).
Το φυσιολογικό άγχος είναι μια χρήσιμη και φυσιολογική αντίδραση που προετοιμάζει τον οργανισμό να αντιμετωπίσει μια επικείμενη απειλή. Το παθολογικό άγχος είναι υπερβολικό σε σχέση με το ερέθισμα που το προκαλεί. Έχει τις ρίζες του περισσότερο σε μια ενδόμυχη ανασφάλεια και λιγότερο στις αντίξοες συνθήκες του περιβάλλοντος.
Το άγχος μπορεί να λάβει διάφορες μορφές:
- Γενικευμένο Άγχος: Άγχος χωρίς ιδιαίτερη εστίαση της απειλής ή του κινδύνου, πανάγχος κατά τους παλαιότερους.
- Φoβικό Άγχος: Άγχος που προκαλείται από κάποιο συγκεκριμένο φοβογόνο αντικείμενο.
-
Πανικός Κρίση άγχους που κορυφώνεται γρήγορα και συνοδεύεται από αίσθημα επικείμενης καταστροφής.
Αντί να σας πούμε ορισμούς και περιγραφές άλλων συμπτωμάτων, ιδού οι συχνότερες εκφράσεις που χρησιμοποιεί όποιος βασανίζεται απο το άγχος:
"Είμαι πεσμένος, χώμα, λιώμα κλπ. . . Δεν έχω τη δύναμη να το αντιμετωπίσω. . . Πιάνεται η αναπνοή μου, δεν μου φτάνει ο αέρας, έχω έναν κόμπο στο λαιμό, στεγνώνει το στόμα μου . . . πονάνε τα χέρια μου, ζαλίζομαι, τα αυτιά μου βουίζουν, η καρδιά μου φτερουγίζει . . . ιδρώνουν τα χέρια μου. . . Έχω συνέχεια τη διάθεση να βάλω τα κλάματα ή να φωνάξω . . . όλα μου φταίνε . . . Μετά κοροϊδεύω τον εαυτό μου για όλα αυτά τα αισθήματα. . . Έχω αϋπνίες, τρεμούλες, πόνους στο στομάχι, συνεχόμενες διάρροιες . . . Ούτε τη συντροφιά των γνωστών μου αντέχω, ούτε να μένω μόνος. . . τρώγομαι με τα ρούχα μου . . . κάνω συνέχεια αρνητικές σκέψεις. . . νομίζω ότι όλα θα πάνε τραβά . . . Αισθάνομαι ένα βάρος στο στήθος και το κεφάλι. . . Κάτι μου πλακώνει το στήθος και δεν μπορώ να αναπνεύσω . . είμαι συνέχεια τεντωμένος . . . Το μυαλό μου δεν είναι καθαρό. . . δεν μπορώ να συγκεντρωθώ στη δουλειά μου. . . Δεν έχω ούτε όρεξη ούτε δύναμη για τίποτα. . . Νιώθω εξάντληση. . . Μου κόβεται η αναπνοή. . . Η διάθεσή μου αλλάζει συνέχεια. . . Φοβάμαι μήπως κάτι μου τύχει και δεν μπορέσω να αντιδράσω. . . Ανησυχώ πολύ για το μέλλον."
Πριν απο την διάγνωση της αγχώδους
διαταραχής, πρέπει να διερευνήσουμε άν αυτή οφείλεται σε κάποια άλλη
πάθηση όπως υπερθυρεοειδισμός, υπογλυκαιμία, στερητικό σύνδρομο, ή σε
κάποια ουσία όπως:
Ουσίες και φάρμακα που μπορούν να προκαλέσουν άγχος
|
Αλκοόλ Αμινοφυλλίνη Αμφεταμίνες Αντιισταμινικά Αντιπαρκινσονικά Αντιυπερτασικά Αντιφλεγμονώδη μη στεροειδή Αντιφυματικά Αντιχολινεργικά Βρωμοκρυπτίνη Δακτυλίτιδα (τοξική δόση) Επινεφρίνη Εφεδρίνη Θεοφυλλίνη |
Κατασταλτικά - υπνωτικά (λόγω στέρησης)
Καφεϊνη Κοκαϊνη Λιδοκαϊνη Μεθυλφαινιδάτη Νευροληπτικά (λόγω ακαθησίας) Νικοτινικό οξύ Ντοπαμίνη Σαλικυλικά Στεροειδή Φαινυλεφρίνη Φαινυλπροπανολόλη Ψευδαισθησιογόνα Ψευδοεφεδρίνη |
Το αγχολυτικό είναι το συχνότερο διακινούμενο, απο τα φάρμακα στην ψυχιατρική, κυρίως λόγω της μεγάλης συχνότητας του άγχους και της αϋπνίας στον πληθυσμό. Εκτός από την ατόφια Αγχώδη Διαταραχή, μια πληθώρα άλλων παθήσεων συνυπάρχει ή προκαλεί άγχος.
Θα ήταν παράλειψη να μην αναφέρουμε ένα βασικό γεγονός:
Το ένα τρίτο από τους ασθενείς με βαριά Αγχώδη Διαταραχή, καταλήγουν στον Αλκοολισμό.
Επειδή το αλκοόλ είναι το πιό διαδεδομένο
κοινωνικά, μή φαρμακευτικό αγχολυτικό και με το πρόσχημα της χαλάρωσης
που επιφέρει σε μικρές αρχικά δόσεις, αρχίζουν από τα νεανικά χρόνια τη
χρήση του. Με μαθηματική ακρίβεια, η χρόνια χρήση του αλκοόλ,
πάνω στο σαθρό έδαφος της βαρειάς Αγχώδους Διαταραχής, οδηγεί στον
καταστροφικό Αλκοολισμό.Δείτε περισσότερα για τον Αλκοολισμό.
Ο μεγαλύτερος εχθρός στην θεραπεία για το άγχος, είναι το ίδιο το ΑΓΧΟΣ: οι ασθενείς αγχώνονται με την έννοια του φαρμάκου, φοβούνται ότι ίσως τους βλάψει, ότι θα πάθουν εξάρτηση ή άλλες παρενέργειες και αναβάλουν ή απορρίπτουν τη θεραπεία με αγχολυτικά φάρμακα. Γιά το λόγο αυτό είναι πολύ σημαντικό από το πρώτο ραντεβού να ξεκαθαρίσουμε όλα τα θέματα με τις όποιες πιθανές παρενέργειες και φυσικά να επιλέγξουμε σύγχρονα ή κατάλληλα φάρμακα, ώστε να μην επαληθευτούν οι φόβοι του ασθενούς για την αγχολυτική αγωγή. Η προσωπική μας στάση είναι να δίνουμε πάντα την κάρτα με το κινητό μας στον ασθενή μας, και την εντολή να μη διστάσει να μας πάρει τηλέφωνο γιά ότι ήθελε τον προβληματίσει στη θεραπεία. Με τον τρόπο αυτό μειώνεται ο φόβος προς την αγωγή και ο ασθενής την ξεκινά. Ο Ψυχίατρος έχει την πρωταρχική ευθύνη να εξαντλήσει όλες τις προσπάθεις ώστε να καθυσηχάσει τον αγχωτικό ασθενή σχετικά με την καλή έκβαση της θεραπείας για το ΑΓΧΟΣ. Αυτό ίσως είναι σημαντικότερο και από το καθαυτό θεραπευτικό σχήμα που θα επιλέξει.
βενζοδιαζεπίνες
Τα φάρμακα στην ψυχιατρική, έχουν συχνά κοινή χημική καταγωγή. Ανήκουν δηλαδή σε μία ομάδα με κοινές ιδιότητες, χαρακτηριστικά και παρενέργειες. Διαφέρουν όμως μεταξύ τους σε κάποιο συγκεκριμένο επιμέρους χαρακτηριστικό. Η συχνότερα χρησιμοποιούμενη οικογένεια με αγχολυτικά φάρμακα, είναι οι βενζοδιαζεπίνες. Όλες οι βενζοδιαζεπίνες έχουν παρόμοιες φαρμακολογικές ιδιότητες και διαφοροποιούνται μόνο ως προς την κατασταλτική τους επίδραση, την ισχύ και τη φαρμακοκινητική.Γενικά οι βενζοδιαζεπίνες δρουν:
- ως αγχολυτικά, (ηρεμιστικά) όταν χορηγούνται σε μικρές δόσεις στη διάρκεια της ημέρας και
- ως υπνωτικά, σε μεγαλύτερη δόση το βράδυ (δείτε και το αναλυτικό άρθρο μας για τα υπνωτικά ).
- ως μυοχαλαρωτικά, αντιεπιληπτικά και αντισπασμωδικά (ορισμένες μόνο βενζοδιαζεπίνες)
Ενδείξεις χορήγησης βενζοδιαζεπινών
Η κύρια ένδειξη χορήγησης, είναι οι αγχώδεις διαταραχές και η βραχυχρόνια (λίγων μηνών) συμπτωματική θεραπεία του έντονου, άγχους . ΠΡΟΣΟΧΗ: Δεν έχουν ένδειξη στο άγχος και στην υπερένταση που δημιουργούνται απο προβλήματα της καθημερινής ζωής. Περιοδικά, θα πρέπει να επανεξετάζεται με νέα μέτρηση Hamilton, η αναγκαιότητα συνέχισης της θεραπείας με αγχολυτικά. Είναι ακατανόητο χαρακτηριστικό του Έλληνα, να παίρνει βενζοδιαζεπίνες για χρόνια! (Ευθύνη βεβαίως για αυτό, έχουν και οι γιατροί.)Oι βενζοδιαζεπίνες χορηγούνται στον αλκοολισμό, στο σύνδρομο στέρησεως του οινοπνεύματος (delirium tremens), ως συμπληρωματική θεραπεία, αλλά συνήθως το αποφεύγουμε λόγω του κινδύνου εξάρτησης των αλκοολικών. Σχετικές ενδείξεις αποτελούν οι νυχτερινοί εφιάλτες και η υπνοβασία, αλλά και σε αυτές τις περιπτώσεις έχουν παρατηρηθεί ανεπιθύμητες ενέργειες και επιπλοκές που κάνουν προβληματική τη χρήση τους. Tα μεγάλης ισχύος παράγωγα έχουν χρησιμότητα στις διαταραχές πανικού και στην επιληψία, αλλά μπορεί να αυξάνουν την πιθανότητα εξάρτησης.
Οι βενζοδιαζεπίνες έχουν ευρύτατη χρήση , επειδή είναι λιγότερο τοξικές και η εξάρτηση που προκαλούν είναι σπανιότερη και ηπιότερη από παλαιότερα φάρμακα στην ψυχιατρική (όπως τα βαρβιτουρικά).
Υπάρχουν μεγάλες διαφορές στη φαρμακοκινητική συμπεριφορά ανάμεσα στα διάφορα παράγωγα και παρέχεται έτσι η δυνατότητα επιλογής της κατάλληλης βενζοδιαζεπίνης για συνεχή (αγχολυτική) ή βραχεία (υπνωτική) δράση.
- Tα μακράς διάρκειας δράσης σκευάσματα μπορούν να χορηγούνται σε εφάπαξ ημερήσια δόση, ενώ
- σκευάσματα με βραχεία ημιπερίοδο ζωής απαιτούν συχνότερη χορήγηση.
Άλλες φαρμακευτικές λύσεις στα αγχολυτικά φάρμακα.
Eκτός από τις βενζοδιαζεπίνες, σαν αγχολυτικά φάρμακα μπορούμε να χορηγήσουμε και κάποιο από τα παρακάτω,- η βουσπιρόνη (ανήκει σε άλλη οικογένεια αγχολυτικών, τις αζαπυρόνες), χρησιμοποιείται στη θεραπεία του μακροχρόνιου άγχους. Δρά δια μέσου ενίσχυσης των προσυναπτικών (5-HT1A) υποδοχέων της σεροτονίνης και εξομάλυνση της σεροτονινεργικής συναπτικής μεταβίβασης. Σε σύγκριση με τις βενζοδιαζεπίνες η βουσπιρόνη δεν έχει κατασταλτική επίδραση και δεν επηρεάζει την εγρήγορση, δεν αλληλεπιδρά με το οινόπνευμα και άλλα κατασταλτικά του KNΣ και δεν προκαλεί εξάρτηση. Tο αγχολυτικό της αποτέλεσμα εμφανίζεται μετά 1-2 εβδομάδες και φθάνει στο μέγιστο μετά 4-6 εβδομάδες. Δεν ενδείκνυται για άμεση αγχόλυση, αλλά συνιστάται για μακρόχρονη χορήγηση και αποτελεί κατάλληλη, εναλλακτική θεραπεία σε ασθενείς με ιστορικό εξάρτησης και αλκοολισμού. Δεν αποτρέπει τα στερητικά συμπτώματα μετά τη διακοπή των βενζοδιαζεπινών και γιαυτό, κατά την αντικατάσταση τους με βουσπιρόνη, θα πρέπει η βενζοδιαζεπίνη να διακόπτεται προοδευτικά.
- η κλομεθειαζόλη μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εναλλακτική θεραπεία ιδίως στον αλκοολισμό.
- η υδροξυζίνη ενδείκνυται ως ελαφρό αγχολυτικό στη συμπτωματική θεραπεία του άγχους.
- η σερτραλίνη, η παροξετίνη, (ανήκουν στην οικογένεια των SSRI : εκλεκτικοί ανταγωνιστές της επαναπρόσληψης της σεροτονίνης), με έγκριση στις αγχώδεις διαταραχές.
- η βενλαφαξίνη ( Effexor ) (ανήκει στην οικογένεια των SNRI : αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης και νοραδρεναλίνης), έχει επίσης εγκριθεί για θεραπεία στις αγχώδεις διαταραχές.